کپی تریدینگ برای مسلمانانی که می‌خواهند فعالیت‌های مالی‌شان مطابق با شریعت باشد، با چالش‌های فقهی و اخلاقی همراه است؛ زیرا، پیروی از معاملات دیگران بدون بررسی و تحلیل فردی، ممکن است از نظر شرعی محل اشکال تلقی شود.
ساختار این معاملات در برخی موارد می‌تواند شامل مفاهیمی مانند ربا، غرر یا اکل مال به باطل باشد. از این رو، کپی تریدینگ در شرایط مختلف می‌تواند به‌عنوان سرمایه‌گذاری مشروع و حلال تلقی شود یا در زمره معاملات مشکوک یا حتی حرام قرار گیرد.
کپی تریدینگ حلال است یا حرام؟
کپی تریدینگ در اسلام بسته به شرایط می‌تواند حلال یا حرام باشد. در ادامه، برخی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر حکم شرعی آن عبارتند از:
چه زمانی کپی ترید حلال محسوب میشود؟
در صورتی که شرایط کپی تریدینگ شامل موارد زیر باشد، حلال محسوب میشود:
- نیت یادگیری و توسعه فردی: اگر هدف از کپی تریدینگ، یادگیری بازار و درک بهتر معاملات باشد، برخی علما آن را جایز دانسته‌اند؛
- استفاده از حساب اسلامی (Islamic Account): برخی بروکرها مانند eToro یا FxPro ، حساب‌هایی بدون ربا و بدون کارمزد شبانه ارائه می‌دهند؛
- فعالیت در داراییهای حلال: مانند ارزهای مجاز، سهام شرکت‌های مجاز و کالاهای مشروع؛
- بررسی استراتژی تریدر کپیشونده: اطمینان از این‌که استراتژی فرد مبتنی بر قمار یا فریب نیست؛
- درگیر بودن فعال معامله‌گر: کاربر صرفا نباید منفعل باشد، بلکه باید استراتژی‌ها را ارزیابی کرده و تصمیمات را با آگاهی دنبال کند.
چه زمانی کپی تریدینگ حرام محسوب میشود؟
در صورتی که شرایط کپی تریدینگ شامل موارد زیر باشد، حرام محسوب میشود:
- وجود ربا در ساختار حساب یا معاملات: در صورت وجود کارمزدهای بهره‌ای شبانه یا سودهای تضمینی، معامله کپی حرام است؛
- تکیه صرف بر تصمیم دیگران (سپردن مسئولیت بدون بررسی شخصی): هنگامی که فرد بدون هیچ تحقیق و بررسی، صرفا کپی کند؛
- کپی معاملات همراه با ریسک بالا و بدون شفافیت (غرر): مانند معاملات اهرمی پرنوسان، معاملات مبهم یا بدون پشتوانه؛
- فعالیت در صنایع حرام: مثل شرکت‌های تولید مشروبات الکلی یا قمارخانه‌ها.
نظر مراجع تقلید در باره کپی تریدینگ در اسلام
تا کنون، هیچ‌یک از مراجع تقلید ایرانی، فتوای مستقیمی درباره حکم شرعی کپی تریدینگ در اسلام صادر نکرده‌اند. با این حال، میتوان با استناد به اصول کلی فقه اسلامی و نظرات موجود درباره معاملات مشابه، دیدگاه‌های احتمالی مراجع را در این زمینه بررسی کرد.
برخی فقها و کارشناسان فقه اقتصادی، کپی تریدینگ را از منظر اصولی مانند غرر، اکل مال به باطل، ضرر و ضرار مورد بررسی قرار دادهاند.
- غرر: اگر قرارداد بین معامله‌گر اصلی و فردی که از او کپی می‌کند شفاف و مشخص باشد، این نوع معاملات از نظر فقهی معامله‌ای همراه با ابهام یا فریب (غرر) نیست؛
- اکل مال به باطل: تا زمانی که طرفین در اموال یکدیگر دخالتی نداشته باشند و همه چیز بر پایه توافق روشن و مشخص انجام شود، این نوع معاملات از نگاه شرعی تصرف ناحق در مال دیگران تلقی نمی‌شود؛
- ضرر و ضرار: اگر معاملات کپی‌تریدینگ باعث کاهش ریسک و افزایش بهره‌وری سرمایه برای هر دو طرف شوند، با اصل نفی ضرر در فقه اسلامی سازگار بوده و مانعی از این بابت وجود نخواهد داشت.
نظرات مراجع تقلید درباره معاملات مشابه
در مورد معاملات مشابه مانند فعالیت در بازار فارکس، نظرات مراجع تقلید متفاوت است:
- آیت‌الله خامنه‌ای: فعالیت در بازار فارکس را مشروط به رعایت قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران میدانند؛
- آیت‌الله مکارم شیرازی: معاملات بازار فارکس را، درصورتی که فاقد بهره شبانه بوده و در قالب حسابهای اسلامی انجام شوند، مجاز میدانند؛
- آیت‌الله سیستانی: درباره فعالیت در بازار فارکس، فتوای مشخصی نداده و مقلدان، باید نظر یکی از مراجع تقلید دیگر و متخصص در این زمینه را بپرسند.
نگاه اسلام به تجارت و سرمایه‌گذاری
در شریعت اسلام، کسب درآمد از طریق تجارت و سرمایه‌گذاری به طور کلی نه تنها مجاز، بلکه مورد تایید است؛ اما به شرطی که اصول زیر رعایت شوند:
- عدم استفاده از ربا: هر نوع سود ناشی از وام یا بهره بر پول در اسلام حرام است؛
- پرهیز از غرر(فریب یا عدم شفافیت): معاملات همراه با ابهام شدید یا شبیه به قمار، از نظر شرعی جایز نیستند؛
- پرهیز از معاملات حرام: معامله در زمینه‌هایی مانند مشروبات الکلی، قمار، خوک و... ممنوع است؛
- مسئولیت‌پذیری فردی: مسلمان موظف هستند تا هنگام سرمایه‌گذاری تحقیق کرده و مسئولیت تصمیمات را برعهده بگیرند.
نحوه استفاده از کپی تریدینگ در اسلام
جمع‌بندی
کپی تریدینگ در اسلام حکمی قطعی ندارد و بسته به نیت معامله‌گر، نوع دارایی، ساختار حساب و میزان آگاهی فرد می‌تواند حلال یا حرام باشد. اگر فرد با هدف یادگیری و در چارچوب ضوابط شرعی فعالیت کند، این روش ممکن است مجاز و حلال باشد. با توجه به نبود فتوای مشخص، مشورت با فقیه یا مشاور مالی اسلامی پیش از ورود به این حوزه توصیه میشود.
