Kripto para piyasasında borsalar, merkezi (CEX) ve merkeziyetsiz (DEX) olmak üzere ikiye ayrılır. Günümüzde merkezi borsalar piyasanın daha büyük bir bölümünü elinde tutmaktadır.
Bu platformlar, yatırımcılara optimum hız ve kullanıcı arayüzü koşulları sunar. Ancak, merkezi kripto borsalarında işlem yapmak, merkeziyetsiz borsalara kıyasla daha düşük gizlilik ve siber saldırı riski gibi tehlikeleri beraberinde getirir.
Merkezi Borsa (CEX) Nedir?
Merkezi bir borsa (CEX), kripto paraların alım satımına aracılık eden bir platformdur. Bu borsalarda kullanıcı varlıkları saklanır ve işlemler platform tarafından yönetilir.
Ayrıca, güvenlik açıklarını önlemek amacıyla düzenleyici kurumlar tarafından getirilen sıkı denetimler nedeniyle, merkezi borsalarda kimlik doğrulama (KYC) genellikle zorunludur.
Bir Merkezi Kripto Borsasının Temel Özellikleri
Bu platformlar, işlem hızı ve varlık güvenliğini artırmak için işlem motoru ve kullanıcı yönetim sistemi gibi özelliklere sahiptir.
İşlem Motoru
Merkezi borsalarda (CEX) işlem motoru, alım ve satım emirlerinin gerçekleştirilmesinden sorumludur. Bu motor, işlemleri minimum gecikmeyle işler, en iyi fiyatı hesaplar ve işlemi tamamlar.
Kullanıcı Yönetim Sistemi
Bu sistem; kayıt, kimlik doğrulama ve güvenlik kontrolleri gibi süreçleri yönetir.
İki faktörlü kimlik doğrulama (2FA), biyometrik giriş (örneğin parmak izi tanıma) ve hesap kurtarma seçenekleri gibi özellikler, kullanıcı varlıklarının güvenliğini artırır.
Sıcak ve Soğuk Cüzdanların Eşzamanlı Kullanımı
Çoğu merkezi kripto borsası, kullanıcı varlıklarını saklamak için sıcak ve soğuk cüzdanları birlikte kullanır.
Soğuk cüzdanlar çevrimdışı olduğundan daha yüksek güvenlik sunar ve büyük sermayelerin depolanmasında kullanılır. Öte yandan, sıcak cüzdanlar hızlı kripto para yatırma ve çekme işlemlerine olanak tanır.
Ödeme Ağ Geçitlerine Destek
Merkezi borsalar (CEX), banka kartları, havaleler ve çevrimiçi ödeme sistemleri dahil olmak üzere çeşitli ödeme yöntemlerini destekler.
Bu seçenekler sayesinde kullanıcılar, USD, EUR, GBP gibi itibari para birimlerini kullanarak kripto para satın alabilirler.
Faaliyet Gösterilen Yargı Alanlarında Düzenleyici Uyumluluk
Merkezi borsalar (CEX), yasal otoritelerin denetimi altında faaliyet göstermek zorundadır.
KYC doğrulaması, kara para aklamayı önleme (AML) politikaları ve işlemlerin tam izlenmesi gibi süreçler, yargı alanı düzenlemelerine uyum sağlamak için zorunludur.
Merkezi Borsaların (CEX) Avantajları
Merkezi yapılarından dolayı, merkezi kripto borsaları yüksek likidite ve kullanıcı dostu arayüz gibi avantajlar sunar.
Yüksek Likidite
Merkezi borsalar, geniş kullanıcı tabanından faydalanarak yüksek likidite için yeterli sermayeyi koruyabilirler. Bu özellik, istikrarlı fiyatlarla hızlı işlemleri mümkün kılar.
Kullanıcı Dostu Arayüz
Merkezi platformlar, sezgisel ve sade tasarımlar sunar. Farklı eğitim materyalleri sayesinde platformun kullanımı kolaylaşır.
Ayrıca TradingView gibi gelişmiş grafik araçlarıyla entegrasyon ve mobil uygulamalar gibi hizmetler sunarak genel işlem deneyimini geliştirir.
Müşteri Desteği
Basit ve erişilebilir bir arayüz ile eğitim materyallerine rağmen, yatırımcılar genellikle işlem yapma süreciyle ilgili sorularla karşılaşır.
Çoğu merkezi borsa, kullanıcıların platformda gezinebilmeleri ve sorunları hızlı bir şekilde çözebilmeleri için 7/24 çevrimiçi destek sunar.
Çeşitli Finansal Hizmetler
Zamanla merkezi borsalar, temel kripto alım-satım hizmetlerinin ötesine geçerek kaldıraçlı işlem, staking, vadeli işlemler sözleşmeleri ve kripto borç verme gibi hizmetler sunmaya başlamıştır bu da portföy çeşitliliğine katkı sağlar.
Merkezi Borsaların (CEX) Dezavantajları
Merkezi borsalar, finansal sistemlerin merkeziyetsizliğini teşvik eden blokzincir felsefesine ters düşecek şekilde çalışırlar. Bu çelişki, aşağıda açıklanan bazı dezavantajları beraberinde getirir.
Siber Saldırı Riski
Merkezi borsaların teknik sistemlerini hedef alan siber saldırı riski her zaman vardır. Tanınmış platformlar bile bu riske karşı bağışık değildir.
Örneğin, merkezi borsalara yönelik en büyük siber saldırı, Mt. Gox olayında yaşanmış ve 480 milyon dolar değerinde Bitcoin çalınmıştır.
Kullanıcı Varlıklarına Tam Erişim
Merkezi borsaların operatörleri, kullanıcıların özel anahtarlarına ve varlıklarına erişim hakkına sahiptir. Bu durum, belirli koşullarda hesapları dondurma, fonları aktarma veya kullanıcı bakiyelerini değiştirme imkanı tanır.
Yüksek Ücretler
Merkezi borsalarda (CEX) sunulan hizmetlerin çoğu, doğrudan işlem ücretleri veya kullanıcı bakiyesinden düşülen gizli maliyetler içerir.
Bu ücretler piyasa koşullarına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir ve genellikle yüksek oynaklık dönemlerinde artar.
Merkezi Kripto Borsaları Nasıl Çalışır?
Merkezi bir borsa, alıcılar ve satıcılar arasındaki emirleri eşleştirmek ve yükümlülükleri yerine getirmekle sorumludur. Bu süreç, emir defterine emir girilmesiyle başlar ve taraflar arasında fonların aktarılmasıyla tamamlanır.
Geniş kullanıcı tabanı ve yüksek işlem hacmi sayesinde, merkezi kripto borsaları işlemlerin gerçekleşmesi için yeterli likidite sağlar. Kullanıcıların verdiği emirler iki kategoriye ayrılır:
- Limit Emir: Kullanıcının belirlediği belirli bir fiyatta gerçekleşen işlemdir;
- Piyasa Emri: Mevcut piyasa fiyatı üzerinden anında gerçekleşen işlemdir.
Merkezi borsaların bir diğer temel sorumluluğu, işlemler için uygun güvenlik sağlamaktır. Bu, iki faktörlü kimlik doğrulama (2FA), veri şifreleme ve varlıkların soğuk cüzdanlarda saklanması yoluyla sağlanır.
Merkezi (CEX) ve Merkeziyetsiz (DEX) Borsalar Arasındaki Farklar
Merkezi borsaların (CEX) aksine, merkeziyetsiz borsalar (DEX) tek bir otorite tarafından yönetilmez. DEX üzerindeki tüm işlemler akıllı sözleşmeler tarafından yürütülür ve blokzincir üzerinde gerçekleşir.
Karşılaştırma Kriteri | Merkeziyetsiz Borsa (DEX) | Merkezi Borsa (CEX) |
Yönetim ve Kontrol | Tek bir otorite olmadan akıllı sözleşmelerle yönetilir | Merkezi bir şirket veya kurum tarafından yönetilir |
Güvenlik | Varlıklar özel cüzdanlarda tutulur; akıllı sözleşme risklerine açıktır | Varlıklar borsada tutulur; siber saldırı riskine açıktır |
Likidite | Sınırlı; orta hacimli işlemler için uygundur | Yüksek; büyük hacimli işlemler için uygundur |
Hız | Blokzincir işlem hızına bağlı | Emirler anında gerçekleştirilir |
Gizlilik | Anonim; kişisel veri gerekmez | Kimlik doğrulama (KYC) gerekir |
Merkezi Kripto Borsası Seçme Rehberi
Merkezi borsalar arasında bilinçli bir seçim yapabilmek için güvenlik, ücretler, varlık çeşitliliği, kullanıcı arayüzü ve likidite gibi temel faktörlerin değerlendirilmesi gerekir.
Borsa Güvenliği
Bir merkezi borsanın güvenliğini değerlendirmek için aşağıdaki faktörler göz önünde bulundurulmalıdır:
- İki faktörlü kimlik doğrulamanın (2FA) etkinleştirilmesi
- Kullanıcı varlıklarının soğuk cüzdanlarda saklanması
- Hassas verilerin şifrelenmesi
- Faaliyet gösterilen yargı alanındaki düzenlemelere uyum
İşlem Maliyetleri
İşlem ücretlerine ek olarak, merkezi borsalar genellikle çeşitli hizmet bazlı ücretler talep eder. Bunlar şunları içerebilir:
- Spread farkları
- Yatırma ve çekim ücretleri
- Kayıp (slippage) maliyetleri kullanıcı hesabından kesilir
Kripto Para ve Desteklenen Ağ Çeşitliliği
Merkezi bir kripto borsasında hesap açmadan ve işlem yapmaya başlamadan önce, istediğiniz kripto paraların ve çekim için desteklenen blokzincir ağlarının mevcut olup olmadığını kontrol etmelisiniz.
Bazı durumlarda, bir kripto para işlem için mevcut olabilir ancak henüz çekim için desteklenen bir ağı olmayabilir—bu da varlığın yalnızca borsa içinde tutulabileceği anlamına gelir.
Önde Gelen Merkezi Kripto Borsaları
Günümüzde birçok merkezi borsa kripto para piyasasında aktif olarak faaliyet göstermektedir. Aşağıdaki platformlar, yüksek işlem hacimleri ve geniş kullanıcı tabanlarıyla öne çıkmaktadır.
Binance Borsası
2017 yılında kurulan Binance, en eski merkezi borsalardan biridir. Dünya genelinde 18 farklı yargı bölgesinde kayıtlıdır ve 150'den fazla ülkeye hizmet vermektedir.
Binance; spot, vadeli işlemler ve kaldıraçlı işlemler dahil olmak üzere geniş bir hizmet yelpazesi sunmakta, 150’den fazla farklı kripto parayı desteklemektedir.
Bybit Borsası
Bybit, 12 farklı kullanıcı seviyesi sunarak platformun kullanıcı etkinliğini izleyebilmesini ve genel güvenliği artırmasını sağlar.
Ayrıca, kripto kredileri, yapay zekâ destekli işlem asistanı (TradeGPT) ve kripto ödeme kartları gibi çeşitli hizmetler sunar.
Coinbase Borsası
Coinbase, NASDAQ borsasında listelenen nadir kripto borsalarından biridir. ABD SEC, FinCEN ve İrlanda Merkez Bankası gibi merkezi otoriteler tarafından denetlenmektedir.
Bu Amerikan borsası, staking, kopya alım satım ve 7/24 müşteri desteği gibi özellikler sunar ve 11.750’den fazla varlık için işlem imkanı sağlar.
Upbit Borsası
Upbit, Güney Kore’nin en büyük kripto para borsasıdır ve ScamAdviser sitesinde 100 üzerinden 100 güven puanı elde etmiştir. Platform, güvenliği artırmak için çok adımlı bir kimlik doğrulama süreci kullanır.
Bitget Borsası
Singapur merkezli Bitget’in dünya genelinde 45 milyondan fazla kullanıcısı ve yüksek işlem hacmi vardır.
Şeffaf ücret yapısı sunar ve 700’den fazla kripto para ile işlem yapılmasını destekler; kaldıraç oranı ise 1:125’e kadar çıkmaktadır.
MEXC Borsası
MEXC, 2.800’den fazla listelenmiş kripto para ile geniş bir varlık yelpazesi sunar. Vadeli işlemler için platformda piyasa yapıcı ücreti sıfırdır.
Kullanıcı dostu arayüzü sayesinde MEXC, hem yeni başlayanlara hem de profesyonel yatırımcılara hitap eder.
Sonuç
Merkezi kripto borsaları, yüksek likidite, hızlı işlemler, güvenlik ve kullanıcı desteği gibi temel özellikleri sayesinde kripto para piyasasının büyük bir kısmına hakimdir.
Çoğu merkezi borsa (CEX) artık borç verme platformları, NFT pazar yerleri ve yüksek kaldıraçlı vadeli işlemler gibi çeşitli finansal hizmetler sunmakta, bu da kullanıcı portföylerinin çeşitlendirilmesine yardımcı olur.
Ancak merkezi borsa kullanımı, siber saldırı tehditleri, platform operatörleri tarafından varlıkların dondurulması ve gizli işlem ücretleri gibi riskleri de beraberinde getirir.
Bu riskleri en aza indirmek için güvenlik, ücretler ve düzenleyici uyumluluk gibi faktörleri dikkate alarak merkezi borsayı dikkatli bir şekilde seçmek akıllıca olacaktır.
