Enflasyon, 20. yüzyılın başlarında Alman ekonomist "Heinrich Von" tarafından ortaya atılan bir ekonomik kavramdır. Mal ve hizmetlerin genel fiyat düzeyindeki kontrol edilemeyen artışı ifade eder. Bu fiyat artışı, CPI, PPI ve PCE gibi çeşitli Temel analiz endeksleri aracılığıyla analiz edilir ve tanımlanır.
Enflasyon Nedir?
Ekonomik enflasyon, belirli bir mal ve hizmet sepetindeki fiyat artışlarının belirli bir süre boyunca ağırlıklı ortalamasıdır. Bu sepet içindeki kalemler (gıda, konut, giyim vb.) her ülkenin merkez bankası tarafından belirlenir.
Enflasyon Endekslerine Giriş
Enflasyon raporları, enflasyon endeksleri olarak yayımlanır ve para politikası eğilimlerini tahmin etmek ve finansal piyasaları analiz etmek için kullanılır. Enflasyon endeksleri türleri:
- Tüketici Fiyat Endeksi (CPI)
- Çekirdek Tüketici Fiyat Endeksi (Core CPI)
- Üretici Fiyat Endeksi (PPI)
- Çekirdek Üretici Fiyat Endeksi (Core PPI)
- Kişisel Tüketim Harcamaları Fiyat Endeksi (PCE)
- Çekirdek Kişisel Tüketim Harcamaları Fiyat Endeksi (Core PCE)
CPI (Tüketici Fiyat Endeksi)
CPI veya "Tüketici Fiyat Endeksi", ekonomik enflasyonu yansıtır. Belirli bir mal sepetindeki fiyat değişikliklerinin belirli bir süre boyunca ağırlıklı ortalamasıdır. CPI enflasyonu ile ilgili önemli bir nokta, mal sepetinin sabit olması ve ağırlıklı etkisidir.
Tüketici Fiyat Endeksi, paranın değer kaybetmesi ile artar ve satın alma gücünün azalmasına yol açar.
Core CPI (Çekirdek Tüketici Fiyat Endeksi)
Core CPI veya "Çekirdek Tüketici Fiyat Endeksi", gıda ve enerji hariç tutularak CPI enflasyonunu temsil eder.
Jeopolitik riskler, tedarik zinciri kesintileri veya arz kıtlığı gibi dış faktörler, gıda ve enerji fiyatlarını önemli ölçüde etkiler uc\cucukalemleruc\cucukalemler, bu nedenle bunların kontrolü genellikle hükümet veya merkez bankasının elinin dışındadır.
Bu nedenle, merkez bankaları ekonomik enflasyonu değerlendirmek için Core CPI'yi temel alır.
Örneğin, ECB (Avrupa Merkez Bankası) enflasyon hedefini %2 olarak açıkladığında, Core CPI (çekirdek enflasyon)'nın %2'ye ulaşmasını hedefler.
Not: Enflasyon endekslerinde Çekirdek terimi kullanıldığında, gıda ve enerji hesaplamalar dışında tutulur.
PPI (Üretici Fiyat Endeksi)
PPI veya "Üretici Fiyat Endeksi", üretici enflasyonunu yansıtır. Bu endeks, hammadde fiyatlarındaki ve hizmet sağlayıcıların maliyetlerindeki değişiklikleri hesaba katar.
Petrol ve enerji fiyatlarındaki artış, PPI'yi önemli ölçüde etkiler ve maliyet-enflasyonuna yol açar.
PPI ile ilgili önemli bir nokta, tüketici enflasyonu yükselmeden önce bir öncü gösterge olması ve uyarı işareti vermesidir. Üretim maliyetleri arttıkça, bunun tüketici enflasyonu üzerindeki etkisi aylar sonra nihai ürün fiyatlarındaki artışla kendini gösterir.
Core PPI (Çekirdek Üretici Fiyat Endeksi)
Core PPI veya "Çekirdek Üretici Fiyat Endeksi", gıda, enerji ve hizmetler sektöründeki fiyat değişikliklerini hariç tutar.
Hizmetler sektörünün hariç tutulmasının nedeni, ücretlerin hizmet şirketlerinin maliyetlerinin büyük bir kısmını oluşturması ve ücret artışlarındaki keskin dalgalanmaların, PPI'de önemli değişikliklere neden olmasıdır.
PCE Fiyat Endeksi (Kişisel Tüketim Harcamaları Fiyat Endeksi)
PCE Fiyat Endeksi veya "Kişisel Tüketim Harcamaları Fiyat Endeksi", yalnızca Amerika Birleşik Devletleri'nde rapor edilen kapsamlı bir enflasyon ölçüsüdür.
Enflasyon ve fiyat artışlarının yanı sıra, PCE endeksi, gelir, kişi başına aylık girdiler ve tasarruf oranları hakkında tam veriler sağlar.
Core PCE Fiyat Endeksi (Çekirdek Kişisel Tüketim Harcamaları Fiyat Endeksi)
Core PCE Fiyat Endeksi veya "Çekirdek Kişisel Tüketim Harcamaları Fiyat Endeksi", Federal Rezerv (ABD merkez bankası) tarafından incelenen en önemli ekonomik göstergelerden biridir.
PCE ve Core PCE ile ilgili önemli bir nokta, dikkate alınan mal sepetindeki mevsimsel değişikliklerdir dahayu¨ksektalebe dayalı. Ayrıca, PCE hesaplamasında malların ağırlığı değişkendir.
Bu özellik, PCE'yi ekonomik enflasyon ve tüketici yaşam maliyetleri açısından CPI'den daha iyi bir gösterge yapar.
Bu nedenle, 2000 yılından bu yana, Core PCE, Federal Rezerv'in enflasyonu değerlendirmek için tercih ettiği öncelikli endeks olarak Core CPI'nin yerini almıştır.
Not: Eğer Core PCE, beklenenden daha yüksek çıkarsa, genellikle Forex piyasasında para birimini güçlendirir.
Ekonomik Enflasyon Nasıl Oluşur?
Uzun vadede fiyat artışları, para arzı ve artırılmış likidite nedeniyle ortaya çıkar. Ancak bu, enflasyonun tek nedeni değildir ve birkaç faktör enflasyonun oluşumuna katkıda bulunur:
Talep Çekişli Enflasyon (Parasal Enflasyon)
Bu tür Ekonomik enflasyon, güçlü talep nedeniyle ortaya çıkar. Bu durumda, talep, arzı aşar.
Faiz oranlarını düşürme, merkez bankasının tahvil satın alması veya artırılmış devlet harcamaları (örneğin, üretime yapılan devlet yatırımlarının artması, ücret artışları veya sübvansiyonlar) gibi genişletici para politikaları bu tür enflasyona katkıda bulunur.
Maliyet-Enflasyonu
Bu tür enflasyon, üreticilerin maliyetleri arttığında ve onları nihai ürün fiyatlarını artırmaya zorladığında ortaya çıkar. Hammadde fiyatlarındaki veya ücretlerdeki artışlar, bu enflasyonun temel nedenleridir.
Enflasyon Beklentileri
Enflasyon beklentileri, enflasyonun oluşmasına veya devam etmesine yol açar. İşletmeler veya tüketiciler enflasyonun yükseleceğini beklediklerinde, satın alma işlemlerine hücum ederler, bu da talebi artırır ve enflasyonist baskıya neden olur.
Enflasyon beklentilerini, Trading Finder'ın ekonomik takviminde yayınlanan tüketici güven endeksleri aracılığıyla gözlemleyebilirsiniz.
Devlet Bütçe Açığı
Bütçe açıkları ve hükümetin merkez bankasından borç alması, para tabanının ve likiditenin artması yoluyla enflasyona neden olur.
Bütçe açığı, devlet harcamaları ile gelirleri arasındaki dengesizlikten kaynaklanır. Başka bir deyişle, devlet harcamaları gelirlerini aştığında bir açık ortaya çıkar.
Bu gibi durumlarda, hükümet açığı kapatmak için merkez bankasından para borç alırsa, para tabanının ve likiditenin artması nedeniyle enflasyon ortaya çıkar.
Dış Faktörler
Bazen, jeopolitik riskler veya tedarik zinciri kesintileri gibi dış faktörler, mal arzını azaltarak, nakliye maliyetlerini artırarak veya hammadde fiyatlarını yükselterek tüketici maliyetlerinin artmasına neden olur.
Parasal Enflasyon ile Maliyet-Enflasyonu Arasındaki Fark
Parasal enflasyon, artırılmış likidite nedeniyle ortaya çıkar. Bu tür enflasyonda, üretim, artırılmış likidite ile birlikte büyümezse enflasyon oluşur.
Başka bir deyişle, para arzı artar, ancak mal arzı sabit kalır veya likiditeden daha yavaş büyür.
Bu formüle göre, para arzı, mal arzını aşarsa, malları satın almak için daha fazla para ödenmesi gerekir.
Ancak, parasal enflasyon, merkez bankası para politikaları aracılığıyla kontrol edilebilir. Merkez bankası, faiz oranlarını yükselterek ekonomideki likiditeyi azaltabilir ve fiyat artışlarını dizginleyebilir.
Ekonomik Enflasyon Nasıl Kontrol Edilebilir?
Daraltıcı para politikası ve devlet harcamalarının azaltılması, enflasyonu kontrol etmenin yollarıdır.
Ayrıca, üretimi destekleyen politikalar, mal arzını güçlendirir ve enflasyonun kontrol edilmesinde etkilidir.
Hükümet tarafından uygulanan bazı politikalar, fiyat kontrolleri veya çoklu döviz kurları gibi yöntemler de enflasyonu kontrol etmek için kullanılır.
Ancak bu politikalar uyguns\cekildeizlenmezseuyguns\cekildeizlenmezse kara borsalara ve bazen finansal yolsuzluklara yol açabilir.
Daraltıcı Para Politikası
Enflasyonu kontrol etmenin en yaygın yöntemi, merkez bankasının daraltıcı para politikasıdır. Bu politikada, merkez bankası faiz oranlarını yükselterek ekonomideki likiditeyi azaltmayı hedefler.
Faiz oranlarını yükseltmek, likiditeyi iki yöntemle azaltır:
- Likiditeyibankacılık sistemine çekmek (daha yüksek getiriler için)
- Yüksek faiz oranlarınedeniyle üreticilerin kredi talebini azaltmak
Para Arzını Azaltma
Hükümet, tahvil getirilerini artırarak ekonomiden likidite çeker, çünkü tahvillerdeki yüksek getiriler düşük riskli bir yatırım olarak görülür.
Negatif Enflasyon ve Fiyat Düşüşü Faydalı mıdır?
Deflasyon, ortalama fiyat düzeyinin belirli bir süre boyunca önceki döneme kıyasla düşmesi durumunda ortaya çıkar.
Deflasyon, genellikle azalan talep, para biriminin değer kazanması veya mal arzının artması nedeniyle oluşur ve azalan enflasyon beklentileri ile devam eden zayıf talep ile birlikte görülür.
Bu nedenle, ekonomik açıdan faydalı olarak kabul edilmez ve merkez bankaları bunu önlemeye çalışır.
Deflasyon, uzun süre devam ederse ekonomik durgunluğa yol açar. Bunu daha iyi anlamak için, Japonya'nın enflasyon ve ekonomik büyüme (GSYİH) eğilimleri aşağıdaki görsellerde gösterilmiştir:
Ekonomi İçin Hangi Enflasyon Düzeyi Faydalıdır?
Kontrollü bir enflasyon düzeyi, ekonomik büyüme ve işgücü piyasasının canlanması için faydalıdır. Gelişmiş ekonomiler için %2 enflasyon idealken, gelişmekte olan ekonomiler için %2-4 enflasyon faydalıdır.
Ancak, enflasyon bu düzeyi aşarsa, satın alma gücünün azalmasına, işgücü piyasasının durgunlaşmasına (işsizliğin artmasına) ve nihayetinde uzun vadede ekonomik büyümenin azalmasına yol açar.
Sonuç
Çoğu durumda, enflasyon artırılmış para arzı nedeniyle ortaya çıkar ve tüketiciler için yaşam maliyetlerinin yükselmesine neden olur.
Fiyat artışları ve enflasyon, düzeylerine bağlı olarak faydalı veya zararlı olabilir ve merkez bankalarının sorumluluklarından biri, bunu %2-4 aralığında kontrol altında tutmak ve istikrara kavuşturmaktır.
