Durgunluk, işsizlik oranlarının artması ve zayıf tüketici talebi ile karakterize edilen ekonomik döngüdeki bir aşamadır.
Bu dönemde, hükümet ve merkez bankası, ekonomik büyümeyi yeniden sağlamak için genişleyici politikalar benimser ve bu durum piyasalar üzerinde düzeltici etkiler yaratır. Sonuç olarak, güvenli liman varlıklarına olan talep artar.
Durgunluk Nedir?
Akademik tanıma göre, bir ekonomide arka arkaya iki çeyrek boyunca negatif ekonomik büyüme kaydedildiğinde durgunluk dönemi başlar.
Bu dönemde, üretim düşer ve şirketler çalışanlarını işten çıkarmaya başlar; bu da işsizlik oranında artışa, ücret büyümesinde yavaşlamaya, talepte keskin bir düşüşe ve tüketici güveninde azalmaya yol açar.
Ekonomik Durgunluğun Olumsuz Sonuçları:
- İşsizliğin Artması: Talep ve satışların azalması, şirketleri çalışanları işten çıkarmaya zorlar;
- Ücret Artışında Yavaşlama: Soğuyan iş gücü piyasası, ücret artışlarını bastırır;
- Talebin Azalması: Yüksek işsizlik ve düşük ücretler, tüketici harcamalarını ciddi şekilde düşürür;
- Tüketici Güveninin Aşınması: Mevcut ve gelecekteki ekonomik görünüme olan güven zayıflar;
- Tasarrufların Artması: Ekonomik belirsizlik, tüketicileri harcamak yerine tasarruf yapmaya yönlendirir.
Ekonomik Durgunluk Nasıl Oluşur?
Birçok faktör durgunluğu tetikleyebilir; bunlar arasında parasal/mali politikalar, ekonomik şoklar (savaşlar, tedarik zinciri bozulmaları, pandemiler), para biriminin değer kazanması ve zayıf tüketici talebi yer alır.
Daraltıcı Parasal Politika
Faiz artırımları gibi sıkı para politikaları, durgunluğun başlıca nedenlerindendir. Daha yüksek faiz oranları, yüksek borçlanma maliyetleri nedeniyle işletme borçlanmalarını caydırarak likiditeyi azaltır.
Faiz artırımları ekonomik enflasyonu dizginlemeyi amaçlasa da, uzun süreli sıkılaştırmalar durgunluğa neden olabilir.
Para Biriminin Değer Kazanması
Sürekli para birimi gücü ve deflasyon yaşayan ülkelerde (örneğin Japonya, İsviçre), zayıf talep, durgun büyüme ve zaman zaman durgunluk riski görülür.
Mali Politikalar
Hükümetin vergi artırdığı bazı dönemlerde, üreticiler üzerindeki baskı nedeniyle ekonomik büyüme yavaşlar.
Ekonomik Şoklar
Savaşlar, arz darlıkları veya pandemiler (örneğin COVID-19) gibi şoklar üretimi azaltır ve işsizliği artırarak durgunluklara yol açar.
Tarihsel Büyük Durgunluklar
Ekonomi tarihinde, birçok işletmenin iflasına neden olan ciddi durgunluk krizleri yaşanmıştır.
Ancak, ekonomik bilimin ilerlemesi ve merkez bankalarının para politikalarını ve likiditeyi kontrol etmek için kullandığı araçların genişlemesi sayesinde, durgunluk döngüleri artık daha az şiddetlidir.
Örneğin, COVID-19 krizi sırasında ABD’de sadece hafif bir durgunluk yaşanmış ve ekonomi hızla büyüme yoluna dönmüştür.
2008 Finansal Krizi
2008 ekonomik durgunluğu, ABD'de başlayıp küresel etkiler yaratan modern dönemin en kötü krizlerinden biriydi.
2008ekonomik krizi, özellikle mortgage sektöründe olmak üzere bankacılık sistemindeki köklü sorunlardan kaynaklandı. Bankalar, yeterli denetim olmadan ve büyük ölçekli olarak ayarlanabilir faizli mortgage kredileri verdiler.
Faiz oranları yükseldikçe, borçlular kredilerini geri ödeyemez hale geldi ve bu durum krizi tetikledi.
Durgunluk krizi küresel ölçekte genişledi çünkü birçok yabancı finansal kuruluş da Amerika Birleşik Devletleri konut kredisi kredilerine bağlı menkul kıymetlere yatırım yapmıştı.
2008 mali çöküşün ardından işsizlik oranları arttı, işletmeler zorlandı ve milyonlarca insan evlerini kaybetti.
Krizin çözümü, sert faiz indirimleri, genişleyici parasal politikalar ve bankacılık ile denetim sistemlerinde yapılan büyük yapısal reformlar sayesinde gerçekleşti.
Japonya’nın Kayıp On Yılı
1990’larda, Japonya’nın “Kayıp On Yılı” olarak bilinen dönemde, Plaza Anlaşması’nın ardından gelen etkiler, yen’in değer kazanması ve Japonya’nın ihracatının düşmesiyle uzun süreli bir durgunluk meydana geldi.
1990’ların başlarında, Japonya Merkez Bankası enflasyonla mücadele etmek için faiz oranlarını keskin şekilde artırdı; bu da hisse senedi ve emlak balonlarının patlamasına yol açtı. Bu dönemde birçok şirket mali krizle karşılaştı.
Ekonomik Durgunluk Nasıl Aşılır?
Hükümetler ve merkez bankaları, genişleyici parasal/mali politikalar ve üretim destekleri yoluyla durgunlukları hafifletmeye çalışır.
Durgunluğa Karşı Politika Araçları:
- Genişleyici parasal politika
- Genişleyici mali politika
- Politik istikrar
Genişleyici Parasal Politika
Merkez bankası, ekonomik büyümeyi yeniden canlandırmak amacıyla likiditeyi artırmak için araçlarını kullanır.
Genişleyici parasal politikanın araçları şunlardır:
- Faiz indirimleri: Faiz oranlarının düşürülmesi, bankacılık sistemindeki likiditeyi artırır. Bu aynı zamanda üreticilerin daha fazla borçlanmasını teşvik eder;
- Tahvil alımları: Parasal genişleme (QE) yoluyla merkez bankası tahvil satın alarak likiditeyi artırır;
- Zorunlu karşılık oranının düşürülmesi: Merkez bankası zorunlu karşılık oranını düşürerek bankaların likiditesini artırır, bu da daha fazla kredi verilmesine neden olur.
Genişleyici Mali Politika
Hükümet, genişleyici mali politikalar yoluyla üretimi ve işletmeleri destekler.
Bu politikalar şunları içerir:
- Hükümet harcamalarının artırılması: Altyapı projelerine yapılan kamu yatırımları, istihdam yaratarak ve talebi artırarak ekonomik büyümeyi destekler;
- Vergi indirimleri: Vergilerin azaltılması, kişisel harcanabilir geliri (DPI) artırır ve üretime yönelik yatırımı teşvik eder;
- Üreticilere destek: Hükümetin özel sektöre ve yeni teknolojilerin geliştirilmesine verdiği destek, verimliliği artırır ve yeni pazarlar yaratır.
Politik İstikrar
Politik gerilimler, tüketici güvenini azaltarak ve yabancı yatırımcıların geri çekilmesine neden olarak ekonomik büyümeyi düşürür. Hükümet, politik ve ekonomik istikrarı sağlayarak iç talebi artırabilir ve yabancı yatırımları çekebilir.
Durgunluk Tahmin Araçları
Genel olarak, durgunluğu öngörmek belirsiz ve karmaşıktır, ancak durgunluk öncesinde ekonomik verilerde zayıflama belirtileri gözlemlenebilir.
İşgücü piyasasında zayıflama, talep düşüşü ve tüketici güveninin bozulması gibi uyarı sinyalleri sırasında merkez bankaları, durgunluğu önlemek amacıyla önleyici önlemler alır.
PMI Verileri
Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI), üretimin sağlığını yansıtır. Düşüşler, durgunluk sinyalleri verir.
İstihdam Verileri
Zayıflayan bir işgücü piyasası, durgunluk için ciddi bir uyarı işaretidir. Tarım dışı istihdam (NFP), ADP raporları ve işsizlik oranı gibi iş gücü verileri önemli bozulma gösteriyorsa, bu durum ekonomik büyüme üzerinde ciddi etki yaratabilir.
Tüketici Güveni
Tüketiciler mali baskı altındaysa, bu durum tüketici güveni anketlerine yansır.
Getiri Eğrisinin Tersine Dönmesi
Getiri eğrisi, aşağı yönlü eğimli veya ters hale geldiğinde, bu durgunluk için ciddi bir uyarı sinyali olarak kabul edilir; çünkü bu durum, belirli bir kriz korkusuyla uzun vadeli tahvillere olan talebin arttığını gösterir.
Not: Ters getiri eğrisi her zaman bir durgunluk anlamına gelmez, ancak gerçekleştiğinde güçlü bir uyarı işareti olarak değerlendirilmelidir.
Ekonomik Durgunluk Döneminde En İyi Performans Gösteren Varlıklar
Durgunluk döneminde üretim zayıflar ve likidite azalır; bu nedenle hisse senetleri veya kripto paralar gibi riskli varlıklar keskin şekilde düşme eğilimindedir.
Buna karşılık yatırımcılar güvenli liman varlıklara yönelir. Aslında, durgunluk dönemlerinde piyasa hissiyatı riskten kaçışla karakterize edilir.
Altın ve Değerli Metaller
Altın, sınırlı arzı sayesinde enflasyona karşı dirençlidir ve uzun vadede değer kazanır. Düşük faiz oranları, altın fiyatlarını destekler.
Not:Gümüş ve platin gibi diğer değerli metaller de benzer şekilde davranır ancak sanayi kullanımları nedeniyle daha oynaktır.
Devlet Tahvilleri
Devlet tahvilleri, durgunluk dönemlerinde yoğun talep gören ultra düşük riskli varlıklardır. Hükümetler, ağır kriz zamanlarında bile tahvil ödemelerini yerine getirebilir, bu da onları son derece güvenli kılar.
Güvenli Liman Para Birimleri
Durgunluk dönemlerinde zayıf talep, genellikle enflasyonun düşmesine veya sabitlenmesine neden olur (stagflasyon hariç). Bu nedenle itibari para birimlerini elde tutmak cazip hale gelir.
USD, JPY ve CHF gibi para birimleri, forex piyasasında durgunluk korkularında (riskten kaçış hissiyatı) güçlenir.
Sonuç
Durgunluk, daraltıcı parasal ve mali politikalar ya da diğer faktörlerin sonucu olarak ortaya çıkan ekonomik döngünün olumsuz bir evresidir.
Ekonomik durgunluk, işsizliğin artmasına ve zayıf talep nedeniyle enflasyonun düşmesine yol açar. Bu dönemde, altın, tahviller ve düşük riskli para birimleri gibi güvenli liman varlıklar daha fazla talep görür.
