دلار و نفت در طول تاریخ به دلیل وابستگی اقتصاد آمریکا به واردات نفت و قیمتگذاری طلای سیاه به دلار، واگرایی داشتند. در سال‌های اخیر (از 2020 به بعد) شاهد افزایش همبستگی میان دلار و قیمت نفت بوده‌ایم؛ که به دلیل کاهش وابستگی آمریکا به واردات و افزایش صادرات نفت این کشور بوده است. این تغییر به لطف انقلاب شیل (Shale Revolution) صورت گرفت و تاثیر مثبتی بر تراز تجاری و رشد اقتصاد آمریکا داشت.
شاخص دلار [DXY] چیست؟
شاخص دلار ارزش این ارز را در برابر سایر ارزهای تاثیرگذار در تجارت جهانی، شامل یورو، پوند، ین، دلار کانادا، فرانک سوئیس و کرون سوئد، نشان می‌دهد. بهگونهای که رشد DXY به معنای ارزشمندتر شدن دلار و ریزش آن به معنای کاهش ارزش دلار است.
رابطه نفت و دلار در تاریخ
در تاریخ، روند نفت و دلار اغلب واگرایی داشته و ضریب همبستگی آن‌ها منفی بوده است؛ به‌طوری که با افزایش ارزش دلار، شاهد کاهش قیمت نفت بودیم.
علاوه بر سیاست‌های پولی، ریسک‌های ژئوپولیتیکی و وضعیت رشد اقتصاد جهانی که در روند نفت تاثیرگذارند، این واگرایی تاریخی بین نفت و دلار، 2 دلیل اصلی داشته است:
- قیمتگذاری نفت به دلار: نفت در سراسر جهان به دلار قیمتگذاری میشود. با توجه به این موضوع در صورتی که دلار با ارزش‌تر شود، خریدار با مقدار دلار کمتری می‌تواند یک بشکه نفت تهیه کند و باالعکس؛
- وابستگی آمریکا به واردات نفت پیش از انقلاب شیل: پیش از انقلاب شیل، اقتصاد ایالات متحده وابستگی بالایی به واردات نفت داشت (تقاضای قوی آمریکا و افزایش قیمت نفت). این موضوع باعث عرضه بیشتر دلار در بازار جهانی و کاهش ارزش آن همزمان با گران شدن نفت میشود.
اما در سال‌های اخیر، واگرایی نفت و دلار کمرنگ‌تر شده است؛ و همانطور که در تصویر پایین مشخص است، روند این دو دارایی همبستگی داشتهاند.
چرا واگرایی نفت و دلار درحال تغییر است؟
برای پاسخ به این سوال باید دلایل همبستگی نفت و دلار را بررسی کنیم. دلیل اول، یعنی قیمتگذاری نفت به دلار، همچنان وجود دارد و می‌تواند باعث واگرایی رابطه نفت و DXY شود. البته میزان اثرگذاری این عامل، بسته به شرایط مختلف، متغیر است؛ زیرا عوامل بسیاری مانند سیاست پولی، ریسک ژئوپولیتیکی، اوپک، چین و رونق تجارت جهانی نیز بر قیمت نفت تاثیرگذارند.
اما مورد دوم، یعنی واردات نفت توسط آمریکا، دیگر مانند گذشته موثر نیست؛ زیرا تولید داخلی نفت آمریکا پس از انقلاب شیل به شدت افزایش یافته و وابستگی این کشور به واردات، کاهش یافته است.
براساس داده‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا، این کشور با پیشی گرفتن از عربستان، در سال 2018 به بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت دنیا تبدیل شد. همچنین از سال 2016 به بعد، صادرات نفت آمریکا افزایش یافت و در سال 2020 با وجود کاهش تقاضا در پی همه‌گیری کرونا، به 3.6 میلیون بشکه در روز رسید.
این یعنی آمریکا از یک کشور واردکننده نفت، به صادرکننده آن تبدیل شده است.
انقلاب شیل و تاثیر آن در اقتصاد آمریکا
انقلاب شیل (Shale Revolution) از اوایل دهه 2000 آغاز شد و با پیشرفت فناوری استخراج نفت و امکان استخراج از سنگهای شیل (نوعی سنگ رسوبی متراکم)، تحول عظیمی در صنعت نفت و گاز آمریکا ایجاد کرد.
پیش از انقلاب شیل، آمریکا وابسته به واردات نفت بود و استخراج نفت سنگهای شیل، به دلیل نبود تکنولوژی، اقتصادی نبود. انقلاب شیل تاثیر مثبتی بر رشد اقتصادی آمریکا و به طبع، تقویت دلار داشت.
تاثیرات انقلاب شیل در اقتصاد و بازارهای مالی:
- کاهش وابستگی آمریکا به واردات انرژی (خودکفایی انرژی): انقلاب شیل تاثیر قابل توجهی بر تراز تجاری و تولیدات ناخالص داخلی آمریکا داشت؛
- کاهش قیمت نفت: قیمت نفت در دهه 2010، با افزایش عرضه نفت شیل، تحت فشار قرار گرفت (سقوط قیمت نفت به زیر 30 دلار در سال 2016)؛ افزایش عرضه و کاهش قیمت نفت تاثیر بالایی در کنترل تورم اقتصادی آمریکا دارد
- رشد سهام شرکت‌های انرژی آمریکا: شرکت‌های انرژی آمریکا سرمایه‌گذاری عظیمی در نفت شیل کردند و شاخص گروه انرژی بورس آمریکا تحت تاثیر قرارگرفت.
دلار درحال تبدیل شدن به ارز پترو (Petrocurrency)
با افزایش تولید و صادرات نفت آمریکا، دلار درحال تبدیل شدن به پترو ارز [Petrocurrency] است. پترو ارز به ارزهایی گفته میشود که ارزش آن‌ها به درآمدهای نفتی وابسته است؛ مانند ریال عربستان، روبل روسیه، کرون نروژ و دلار کانادا.
نفت در صادرات و GDP این کشورها نقش پررنگی دارد؛ و آن‌ها به‌نوعی وابسته به درآمد نفتی هستند. پترو ارزها با نفت، همبستگی مثبت دارند. ویژگی پترو ارزها:
- همبستگی با نفت: به دلیل وابستگی این اقتصادها به درآمد نفتی، با افزایش قیمت نفت، ارز آن‌ها تقویت میشود؛
- تاثیرپذیری از عوامل سیاسی یا ریسک‌های ژئوپولیتیکی: عوامل خارجی، مثل تحریم‌ها یا تنش‌های ژئوپولیتیکی ممکن است بر ارزش پترو ارزها تاثیرگذار باشند؛ مانند ایران و ونزوئلا.
در پی تغییر رویکرد آمریکا از واردکننده به صادرکننده نفت و رابطه نفت و دلار در سال‌های اخیر، بنظر می‌رسد که دلار آمریکا نیز به یک پترو ارز تبدیل شده است. همچنین باتوجه به جایگاه دلار به عنوان ارز مرجع برای مبادلات جهانی، این ارز در دوره رونق اقتصاد جهانی نیز از افزایش مبادلات نفت، سود کسب میکند.
جمع‌بندی
پس از انقلاب شیل، پیشرفت تکنولوژی استخراج و کاهش وابستگی اقتصاد ایالات متحده به واردات نفت، دلار در سال‌های اخیر مانند یک پترو ارز، با قیمت نفت، همبستگی داشته و واگرایی تاریخی و طولانی مدت نفت و دلار، کمرنگ شده است.
نوسانات شدید، تاثیرپذیری از تحریم‌ها و همبستگی با نفت از ویژگی‌های پترو ارزها هستند. برای پترو ارزها همواره ریسک‌های سیاسی، تحریم و ژئوپولیتیکی وجود داشته است؛ اما باتوجه به گستردگی اقتصاد آمریکا، ماهیت امن دلار و تقاضای پیشفرض به عنوان ارز مرجع مبادلات بین المللی، احتمالا دلار کمتر از سایر پترو ارزها، تحت تاثیر ریسک‌های موجود قرار می‌گیرد.
