سیاست‌های پولی، دوره‌های رونق و رکود را در اقتصاد تشکیل می‌دهند. از این رو آشنایی با سیاست پولی، ابزارهای آن مثل نرخ بهره، اوراق، نرخ تنزیل، نرخ ذخیره قانونی و رویکرد بانک مرکزی در اتخاذ این سیاست‌ها، به ما کمک میکند تا در هر دوره از اقتصاد، بهترین بازار را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنیم.
سیاست پولی چیست؟
سیاست پولی به مجموعه اقداماتی گفته میشود که بانک مرکزی برای کنترل تورم (Inflation) و تنظیم نرخ بیکاری در سطح مطلوب انجام میدهد. بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف با استفاده از ابزارهای مختلف، سیاست‌های پولی خاص خود را اجرا میکنند؛ که این تفاوت سیاست‌ها تأثیر مستقیمی بر نوسانات بازار فارکس دارد.
معامله‌گران فارکس، باتوجه به اقدامات بانک‌های مرکزی، از تفاوت سیاست‌های پولی برای نوسان‌گیری استفاده میکنند.
نکته: منظور از تفاوت سیاست پولی، اختلاف بین رویکرد بانک‌های مرکزی است؛ مثلا ECB (بانک مرکزی اروپا) کاهش نرخ بهره و سیاست انبساطی را آغاز میکند؛ اما فدرال رزرو (بانک مرکزی آمریکا) همچنان سیاست انقباضی را ادامه میدهد. اینجا به اصطلاح تفاوت سیاست پولی وجود دارد و در نتیجه آن، احتمالا دلار تقویت میشود.
آشنایی با ابزارهای سیاست پولی
بانک مرکزی برای اجرای سیاست پولی ابزارهای متعددی را در اختیار دارد که در نتیجه استفاده از آن‌ها، نقدینگی افزایش یا کاهش می‌یابد؛ برای مثال، بانک‌های مرکزی از ابزارهای سیاست پولی مانند نرخ بهره و عملیات بازار باز برای کنترل تورم استفاده میکنند. انواع ابزارهای سیاست پولی:
- نرخ بهره: تغییر نرخ بهره، بر میزان سپرده‌گذاری و تقاضا برای اخذ وام، تاثیر میگذارد و درنتیجه، باعث افزایش یا کاهش سطح نقدینگی میشود؛
- عملیات بازار باز (OMO): OMO عملیات خرید و فروش اوراق دولتی توسط بانک مرکزی است. خرید اوراق باعث افزایش نقدینگی و فروش اوراق منجر به کاهش نقدینگی میشود؛
- تعیین سقف اعتباری: بانک مرکزی برای کنترل میزان وام دهی بانک‌ها، سقف اعتباری (محدودیت برای میزان وام دهی) تعریف میکند؛
- نرخ ذخیره قانونی: نرخ ذخیره قانونی، میزان پولی است که بانک‌ها موظف هستند از سپرده‌های دریافتی، نزد بانک مرکزی ذخیره کنند. افزایش آن باعث کاهش نقدینگی و کاهش آن باعث افزایش نقدینگی در سیستم بانکی میشود؛
- نرخ تنزیل: نرخ بهره وامی است که بانک‌ها از بانک مرکزی، اخذ میکنند. افزایش آن، نقدینگی بانک‌ها را کاهش و کاهش آن، نقدینگی بانک‌ها را افزایش میدهد؛
- هدف گذاری تورم: بانک مرکزی از طریق موضع‌گیری (مواضع هاوکیش یا داویش) تعیین هدف تورم، بیانیه و حتی لحن سخنرانی رئیس بانک مرکزی، می‌تواند انتظارات تورمی را تغییر دهد. این موارد ابزارهای نوین کنترل سیاست پولی هستند که بر سنتیمنت بازارهای مالی تاثیر دارند؛
- مداخله پولی: در شرایط اضطراری، بانک‌های مرکزی با دخالت پولی در بازار جفت ارزها، بصورت دستوری نرخ ارز را کنترل میکنند.
تصویر بالا مداخله پولی BOJ (بانک مرکزی ژاپن) را در فارکس نشان میدهد. جایی که ین به ضعیف ترین سطوح تاریخی خودش در برابر دلار رسیده بود. جالب است بدانید BOJ برای این مداخله، 9.8 تریلیون ین، معادل 62.7 میلیارد دلار هزینه کرد.
انواع سیاست پولی چه مواردی هستند؟
سیاست پولی انواع مختلفی دارد که هریک تاثیر متفاوتی در اقتصاد دارند؛ و بانک مرکزی متناسب با هدف خود، انتخاب میکند که کدام نوع از سیاست‌ها را پیش بگیرد.
سیاست پولی انبساطی
سیاست پولی انبساطی معمولا از طریق کاهش نرخ بهره یا خرید اوراق توسط بانک مرکزی، انجام و موجب افزایش نقدینگی میشود.
بانک‌های مرکزی در شرایط رکود، از ابزارهای سیاست پولی انبساطی استفاده میکنند و هدف آن، رونق بخشیدن به اقتصاد و تقویت رشد اقتصادی است.
در تصویر بالا افزایش شدید دارایی ترازنامه فدرال رزرو در ابتدای سال 2020 مشخص است. (منبع: federalreserve.gov)
افزایش ترازنامه، در نتیجه خرید اوراق توسط فدرال رزرو است؛ که یک سیاست پولی انبساطی محسوب میشود. خرید اوراق همراه با کاهش نرخ بهره انجام شد و نتیجه آن، افزایش رشد اقتصادی، کاهش نرخ بیکاری و البته افزایش شدید تورم بود. تاثیر سیاست‌های پولی انبساطی بر رشد اقتصادی و بیکاری:
- نرخ بیکاری: باتوجه به اینکه باعث تحریک رشد اقتصادی و تقاضا میشود، می‌تواند باعث کاهش نرخ بیکاری شود؛
- رشد اقتصادی: سیاست انبساطی با تحریک تقاضا، افزایش نقدینگی و تسهیل شرایط اخذ وام، معمولا منجر به تقویت رشد اقتصادی میشود.
سیاست پولی انقباضی
سیاست پولی انقباضی در اکثر اوقات با افزایش نرخ بهره انجام میشود و نقدینگی را کاهش میدهد. کاهش نقدینگی، تقاضا را تضعیف میکند و درنهایت، رشد اقتصادی کاهش می‌یابد.
ابزارهای سیاست پولی انقباضی معمولا با هدف کنترل تورم یا جلوگیری از رشد اقتصادی شدید که اغلب تورم زا است، استفاده می‌شوند.
تاثیر سیاست‌های پولی انقباضی بر بیکاری و رشد اقتصادی:
- نرخ بیکاری: سیاست انقباضی با کاهش تقاضای مصرف‌کننده و تحت فشار قرار دادن تولیدکنندگان، معمولا نرخ بیکاری را افزایش میدهد؛
- رشد اقتصادی: باتوجه به اینکه سیاست انقباضی، نقدینگی را کاهش میدهد و تقاضا را سرکوب میکند، منجر به کاهش رشد اقتصادی میشود. در صورت ادامه سیاست انقباضی شدید در طولانی مدت، احتمال وقوع رکود نیز وجود دارد.
سیاست پولی خنثی
سیاست پولی خنثی با سطحی از نرخ بهره اجرا میشود، که نه محرک رشد اقتصادی است و نه محدودکننده آن؛ یعنی زمانی که نرخ بهره در سطح خنثی قرار دارد، رشد اقتصادی با نرخ ثابتی تداوم می‌یابد.
نکته: لازم به ذکر است که نرخ بهره خنثی توسط بانک مرکزی تخمین زده میشود؛ و به‌طور دقیق نمی‌توان گفت که نرخ بهره خنثی دقیقا چه سطحی از نرخ بهره است.
جمع‌بندی
بانک‌های مرکزی با هدف تحریک رشد اقتصادی، بهبود شرایط بازار کار یا کنترل تورم، سیاست‌های پولی را اجرا میکنند. نرخ بهره، خرید و فروش اوراق، تغییرات نرخ ذخیره قانونی، نرخ تنزیل و تعیین سقف اعتباری از جمله ابزارهای بانک مرکزی برای اجرای سیاست‌های پولی هستند.
موضع سیاست پولی بانک مرکزی یکی از عوامل بسیار تاثیرگذار در بازارهای فارکس، اوراق، سهام، کریپتو و کامودیتی‌ها است. آشنایی کافی با چرخه‌های سیاست پولی به معامله‌گران و سرمایه‌گذاران کمک میکند که بهترین موقعیت‌های سرمایه‌گذاری را در محدوده قیمتی مناسب، شناسایی کنند.
